3803 Sayılı Yasa ile kurulan Köy Enstitüleri Cumhuriyet döneminin çok önemli ve anlamlı bir projesidir. Bu proje yaşama geçirildiğinde tüm dünya uluslarının dikkatini çekmiş, pek çoğunda kalkınma ve gelişmede gerekli insan kaynağının yetiştirilmesi konusunda esin kaynağı olmuştur. Ülkemiz koşullarına uygun olarak yaratılan bu önemli proje ne acıdır ki toprak ağalarının bağımlılık çemberine takılmış iç ve dış güçlerin baskıları önemsenme sonucu kapatılmıştır. Köy Enstitüleri projesi tarih sayfalarında uygulamalı bir eğitim öğretim ve kalkınma mucizesi bir model olarak kaldığı bir gerçektir. Köy Enstitülerde uygulanan ilkelerden birçoğu günümüz eğitim öğretim sistemine aktarılacak niteliktedir. Cumhuriyetimizin kuruluşundan sonra Sorumlu devlet adamları İlköğretimin önemi üzerinde durmuşlar İl, İlçe ve bazı nahiyelerin dışında okul açmaları sınırlı kalmış. Zamanın Milli Eğitim Bakanı Saffet Arıkan döneminde Eskişehir Çiftelerde, İzmir Kızılçullu'da Edirne Kepirtepe'de Kars Cilavuz'da Köy( Muallim) Öğretmen Okulu açılması planlanır. Bu arada Saffet Arıkan Bakanlıktan ayrılır yerine Hasan Ali Yücel Getirilir. İ.Hakkı Tonguç ilköğretim Genel Müdürlüğünü vekaleten yürütürken asaleti onaylanır. Bakan Yücel, Tonguç'a İlköğretimin yaygın hale gelecek geniş kapsamlı proje hazırlamasını ister. Tonguç kısa zamanda hazırladığı Köy Enstitüleri projesi Cumhurbaşkanı İ.İnönü Bakan Yücel tarafından kabul görür acilen yasa önerisi hazırlanır TBMM sine sunulur 17 Nisan 1940 tarihindeki oturuma 450 Milletvekilinden 278 i katılır katılanların oybirliği ile 3803 sayılı Köy Enstitüleri Yasası kabul edilir Yasanın kabulü ile İlköğretim seferberliği başlatılır. O yıllarda 44.000 köyün 40.000’inde okul yoktu. Eskişehir Çifteler, İzmir Kızılçullu, Edirne Kepirtepe, Balıkesir Savaştepe, Adana Düziçi, Malatya Akçadağ, Kars Cilavuz, Antalya Aksu, Konya İvriz ilk kurulan Enstitülerdi. Kısa sürede bu sayı 21'e ulaştı. Köy Enstitülerine köy çocuklarından köy ilkokulunu bitirenlerden alınıyordu. Karma eğitim öngörülmüştü. Köy Enstitüleri bilinen klasik okullardan değildi. Köylüyü kültürel, ekonomik ve toplumsal yönden kalkındıracak her konuda köylüye önder olacak bireyler yetiştirme amacı güdülmüştü. Başlangıçta üç sınıflı köy okulunda görev yapacak askerde çavuş yada onbaşı iyi okuryazar olanları Köy Enstitülerinde 6 aylık kurstan sonra köylere eğitmen olarak gönderildi. Deneyim başarılı sonuç verdi. Yurt genelinde kurulan 21 Köy Enstitüsü imece usulü ile 15-16 yaşlarındaki öğrencilerin emekleri ile kısa zamanda uzun yol kat etti. Kentlerde okuma olanağı hiç olmayan kızlı erkekli çocukları deneyimli öğretmenlerle yetiştirip kendi köylerine donanımlı lider olarak gönderilen öğretmenlerin başarıları uluslararası düzeyde ve yurt genelinde düşünülenlerin ötesine ulaştı. Köy Enstitülerinde eğitim öğretim süresi 5 yıl olarak planlanmıştı. Ama yılın 11 ayı iş ve ders kış yaz sürekli devam eder.l5şer gün ara ile bir ay izinli sayılırdı öğrenciler. Hesaplanırsa bu süre 9 yılın karşılığıdır. Kültür derslerinin dışında her öğrenci Marangozluk, inşaat, gibi sanat dalından birini ek ders olarak alma zorunluluğu vardı. Ayrıca tarım, arıcılık gibi konularında eğitim verilirdi. Kızlar dikiş nakış, ev ekonomisi dersi alırlardı. Demokratik ortamda araştıran, sorgulayan eleştiren bireyler olarak yetişen öğrenciler okul yönetimlerinde görev verilir sorumluluk duygusu aşılanırdı. Köy Enstitülerinde değişik branşlarda öğretmen yetiştirmek için Ankara Hasanoğlan'da üniversite ayarında Yüksek kısım açıldı. Köy Enstitüleri çok iyi düşünülmüş çok iyi planlanmış dünyanın gıpta ile baktığı kendi memleketlerinde hala uygulamaya devam ettikleri bu model okulların değeri bilinememiş kurban edilmiştir. Köy Enstitülerinde sosyal etkinliklere önem verilir Cumartesi günleri sat 13:00-14:00 arası haftalık çalışmalar değerlendirilir. Bu toplantıya okulda görevli herkesin katılma zorunluluğu vardı. Müdürde aşçıda eleştirilir.Her cumartesi akşamı eğlence düzenlenir Şarkı türkü,folklor gösterileri ile seyirlik oyunlar sergilenirdi..Yukarıda dediğim gibi kentlerde okuma olanağı olmayan köy çocuklarının hayatları değişmiş iyi bir eğitim sonucu gittikleri her yerde verilen her görevde üstün başarı sağladıkları görülmüştür. Köy Enstitüleri Güzel sanatların her dalında, Prof. unvanı alan, Siyasette Milletvekili, Bakanlık seviyesine gelen, tarımda, arıcılıkta, meyvecilikte, iş hayatında kendilerinden söz edilen yüzlerce cevher keşfetmiş amacına ulaşmış efsane kuruluşların mucitleri ebediyete göç etmiş Köy Enstitü çıkışlı olanlarında nesli tükenmek üzere. Köy Enstitülerini anlatmak bir yaş günü kutlama yazısı ile olanaksız. Sanırım. Köy Enstitüsü çıkışlı o kadar çok yazar, çizer şair var ki yapıtları istenirse bulunabilir. Ankara’da Kurulan Çağdaş Köy Enstitüler vakfı İzmir’de kurulan Yeni Çağ Köy Enstitüler Derneği arşivlerinde vardır. Köy Enstitüleri üzerine o kadar çok kitap yazıldı ki sayısını bilemem. Köy Enstitülü çıkışlı öğretmenlerle ilgili 1942 yılında 4274 sayılı bir yasa çıkarıldı. İçeriği tamamen onlarla ilgili idi. Özetlersek; 1-Köy Enstitüsü çıkışlı öğretmen askerliğini Yds.olarak yapar. 2-Yürürlükte olan Köy Kanununa göre İhtiyar Heyetinin doğal birinci azasıdır. 3.Atandığı köy Okulunda Öğretmen Okulu çıkışlı Başöğretmen görevi ona devreder. 4-24 TL maaşla atanır maaşını Maliye ödeyecek. Ekonomisine katkı için hazine arazilerinden 80 dekar arazi tahsis edilir ayrıca at araba 30 koyun verilir. Okulda ek ders olarak aldığı sanat dalına ait alet edevat verilir. 5- Köy kalkınması çalışmalarında köylüye önderlik eder. Köy Enstitüsü ve Yüksek Köy Enstitüsü çıkışlı öğretmenlerin başarıları dillere destan oldu. Köylü ekonomik olarak kalkınmaya başladı. Köyden şehre göç hemen hemen durmuştu 1950’li yılında Yüksek Köy Enstitüsünü 1953 yılında Köy Enstitüleri tamamen kapatılıp klasik öğretmen okulu haline getirdiler. 1946 Köy Enstitüsü çıkışlı bir öğretmenim 4274 sayılı yasanın öngördüğü tüm konularda başarılı olduğumu sanırım. Yeniden doğsam yine Köy Enstitüsünde okurum. Her yıl geleneksel olarak kutlama etkinliği düzenleyen arkadaşlara teşekkür ederim. Efsane olarak anılarımızda saklı kalacak iyi tasarımı yapılmış güzelim eğitim öğretim yuvalarının kapatılışı vatana ihanet olmuştur. Ebediyete göç eden bizleri yetiştiren öğretmenlerimize, Köy Enstitülerinin kurucularına tanrıdan rahmet diler, Köy Enstitüler gününü geleneksel hale getiren kutlama etkinlikleri düzenleyen arkadaşlarımı kutluyorum.