93 Yil Önce, 23 Nisan 1920’de Türkiye Büyük Millet Meclisinin Ankara’da Toplanmasini Hizlandiran Olayin Kisa Öyküsü!

Bugüne kadar herkes Cumhuriyet tarihi ile ilgili bir seyler söyler ve yazar.  Bir iki defa ben de yazdim. Yüksek lisans tezimle ilgili 352 sayfa civarinda yayina hazir bir kitabim var, henüz bastirmak kismet olmadi, konu, tarih oldugu için bilgiler de bayatlamadi. Böyle bir giristen sonra kisaca Misâk-i Milli’nin ne oldugunu ve Meclis’in neden Ankara’da toplandigini açiklamaya çalisacagim.
Son Osmanli Meclis-i Meb’usanlari bugünkü anlami ile Mebuslar Meclisi ( TBMM )  üyeleri, Istanbul’da 12 Ocak 1920’de ilk toplantisini yapmis, ilk toplantisi diyoruz, zira 21 Aralik 1918 tarihinde Sultan Vahdettin Meclisi feshetmisti. Toplanan Meclis,  en önemli is olarak, Erzurum ve Sivas kongrelerinde kabul edilen baris sartlarini öngören Misâk-i Milliyi, diger bir anlatimla Milli Yemini ( Ahd-i Milli – Ulusal Ant) olaganüstü sartlara ragmen kabul ve ilan etmistir. Alti madde hâlinde kabul edilen bu kararlarda uzlasi çok zor olmakla birlikte alinan karalar ittifakla alinmistir.
Basta Mustafa Kemal olmak üzere Heyeti Temsiliye üyeleri tarafindan hazirlanan Erzurum ve Sivas kongreleri kararlarina uyumlu metin Mebuslar Meclisi’nin 28 Ocak 1920 tarihli gizli oturumunda Ahd-i Milli olarak bütün mebuslara ( milletvekillerine ) imzalatildi ve 17 Subat 1920 tarihli açik oturumda tüm dünyaya duyuruldu.
Misâk-i Milli’nin sartlari,
1.       30 Ekim 1918 tarihli Mondros Mütarekesi imzalandigi vakit, düsman ordularinin isgali altinda bulunan ve çogunlugu ile Arap olan yerlerin kaderi, o yöre halkinin serbestçe verecegi karara bagli kalacaktir. Bunun disinda kalan ve o gün isgal edilmeyen Türk ve Islam çogunlugunun bulundugu bölge bölünmez ve ayrilmaz bir bütün sayilacaktir.
2.       Halkin reyi ( oyu ) ile anavatana katilmis olan -Elviyeyi Selase –( üç vilayet ) Kars, Ardahan ve Batum için tekrar gerekirse halkin reyine müracaat edilecektir. (1)
3.       Türkiye ile yapilacak barisa birakilan Bati Trakya’nin hukuki durumunun tespiti de, halkin tam bir serbestlikle beyan edecekleri reye uygun olacaktir.
4.       Istanbul sehri ve Marmara’nin güvenligi her türlü tehlikeden uzak kalmalidir. Çanakkale ve Karadeniz bogazlarindan ticari serbesti ve ulastirma, ilgili devletlerin oy birligi ile verilecekleri karara bagli kalacaktir.( 2)
5.       Azinliklarin haklari, komsu memleketlerdeki Müslüman halkin haklarinin korunmasi sarti ile kabul edilecek ve saglanacaktir. (3 )
6.       Milli ve iktisadi gelismemizi mümkün kilmak amaciyla tam serbesti ve istiklal saglanmasi, siyasî, adlî, malî gelismemize engel olan sinirlamalarin kaldirilmasi gerekecektir.
Bu kararlar, Birinci Dünya Savasi’ni sona erdirecek olan baris antlasmalarinda Türkiye’nin asgari kabul ettigi asgari baris sartlarini ortaya koyan istekleridir. (4 )
Misak-i Milli’nin kabul edilmesi Istanbul hükümetini telâsa düsürmüs, isgal devletleri de bu karara çok kizdiklarindan Meclis-i Mebu’san’i cezalandirmislardir. Nasil mi?
15 Mart 1920’de Istanbul’daki Itilaf kuvvetleri 150 Türk aydinini tutuklamislar, 16 Mart’ta da sehri fiilen isgal etmislerdir. 18 Mart 1920’de de Ingilizler, Meclisin etrafini makineli tüfeklerle sararak, toplanti hâlinde bulunan milletvekillerinden bazilarini göz önünde tutuklayip sürükleyerek götürülürken de insan onuruna yakismayacak davranislarda bulunmuslardir. Isgal nedeni ile Osmanli Meclis-i Mebusan’i düsman süngüsü altinda zorla kapatilmistir. Düsman isgaline karsi koyan idealist ve lider tipindeki aydinlar o zaman bir Ingiliz sömürgesi olan Akdeniz’deki Malta Adasi’na sürgün edildiler. Bunlarin içinde çok sayida subaylar, toplum önderleri, Süleyman Nazif, Ziya Gökalp, Ahmet Emin Yalman gibi düsünce adamlari vardi. Meclisin Itilaf Devletleri tarafindan basilip dagitilmasindan sonra Sultan Vahdettin, 18 Aralik 1918 tarihinde yenilenen Meclisi 11 Nisan 1920’de feshetmistir.
Iste böyle düsman isgali altindaki bir baskentte bagimsizlik mücadelesi yapilmayacagindan, Mustafa Kemal Pasa 19 Mart 1920 tarihli bir genelge ile halkin seçimle gelen temsilcilerini Ankara’ya davet etmis ve ilk TBMM’nin 23 Nisan 1920’de bir cuma günü toplantiya çagirmistir. 23 Nisan 1920’de saat 14.00’te merasimle ve dualarla açilan Meclis, Millet iradesini gerçeklestiren, milletin gerçek temsilcilerinden olusan vekillerdi. Meclis baskanligina da Mustafa Kemal Pasa’yi seçmislerdir. Erzurum, Sivas kongrelerinde ve son Osmanli Mebuslar Meclisi’nde alinan kararlari milleti arkasina alarak uygulayan ve yurdumuzu düsmanlardan kurtarmak için gece gündüz yokluk ve kitlik içinde çalisan ve Ankara'da toplanan Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM)’dir.
Sonuç olarak, Istanbul isgal edilmeyip Meclis orada kalmis olsa idi, muhtemelen Meclis’in Ankara’ya tasinmasi daha çok zor bir karar olacakti. Istanbul’un isgali ve Meclis’in Ingilizler tarafindan basilarak ileri gelen üyelerinin Malta’ya sürgüne gönderilmesi Meclis’in Ankara’da toplanmasini hizlandirmis ve kolaylastirmistir.(5 ) Ankara’nin yurdumuzun orta noktasina yakin olmasi ve dis etkenlerden uzak olmasi gibi güvenlik nedeni ile Meclis’in Ankara’da toplanmasi herkes tarafinda kabul gören bir karardir. 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayrami münasebetiyle yurdumuzun kurtarilmasi için kahramanca çarpisan sehitlerimizi, gazilerimizi, fiilen savasa hizmet veren herkesi rahmetle anar, Allah’tan rahmet dilerim.
T.C. Devleti Misak-i Mili kararlarini bir süreç içinde gerçeklestirmis ama bilinen nedenlerle Kerkük ve Musul’da, Bati Trakya’da istenilen hedefe ulasamamistir, ama Bogazlar ve diger konularda hedeflerine ulasmistir.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1) Batum, 1920 Moskova ve Kars antlasmalari ile Gürcistan'a birakilmistir.
2)  1936 Montrö sözlesmesi ile Bogazlar üzerinde tam egemenlige sahip olduk.
3) Azinliklarla ilgili sorunlar Lozan antlasmasi ile çözüldü.
4) Kapitülasyonlar, Lozan antlasmasi ile kaldirildi.
5) SIMSEK, Hasan, Mustafa Kemal ve 91 Yil Önceki 23 Nisan’a Hazirlik Çalismasi, Yesil Ermenek Gazetesi internet sitesi,
YORUM EKLE

banner284