Bireysel veya toplumsal, teknoloji ile iliskimiz hayati kolaylastirmanin da ötesinde bir bagimlilik hâlinde devam ediyor. Gündelik aliskanliklarimizin her sahasina etki eden bu teknolojik gelisim sonucunda gün geçmiyor ki daha üstün performansli ürünler piyasaya sürülüyor. Bu degisimi yakindan takip etmekse son zamanlarin en büyük trendi.
Hepimizin evinde ömrünü dolduran, begenmeyip yeniledigimiz ya da bozulup yer isgal eden cihazlar var. Simdiye kadar kontrolsüz geri dönüsüme giden bu tür elektronik esyalar, Çevre ve Sehircilik Bakanligi'nin hazirladigi Elektronik Atik Yönetmeligi sayesinde çevresel zararlari bertaraf edilerek ekonomiye geri kazandirilacak.
Su an Türkiye'de 21 lisansli, elektronik atik geri dönüsüm tesisi var. Fakat bunlarin çogu yetersiz ve tam kapasite çalismiyor. Exitcom ve Evciler Kimya gibi yeterli donanima sahip tesislerin sayisi da bir elin parmagini geçmiyor.
Exitcom Genel Müdürü Murat Ilgar, ülkemizin elektronik atik geri dönüsümünde dünya standartlarinin çok gerisinde oldugunu ifade ediyor.
Türkiye'de yilda 539 bin ton e-atik ortaya çikiyor ancak bunun sadece 20 bini yani yaklasik yüzde 4'ü kosullara uygun olarak geri dönüstürülüyor. Çevre ve Sehircilik Bakanligi'nin verilerine göre, en çok televizyon ve bilgisayar monitörü çöpe atiliyor. En fazla atik üreten sehirler ise Istanbul, Kocaeli ve Ankara olarak siralaniyor. Türkiye'de kisi basi e-atik ortalama 7 kilogram. 2011 yilsonu itibari ile ülkemizde geri kazanimi saglanan e-atik miktari da 8 bin 200 kilogram.
Dönüsüme girecek elektronik cihazlar kategorilere ayriliyor. Her biri için ayri ekipman ve donanim gerekiyor. Mesela büyük beyaz esya ve otomatlar kategorisindeki buzdolabi ve sogutucularin içinde bulunan zararli gazlarin havaya karismamasi için dönüstürülmeden önce bosaltilmasi gerekiyor. Bu gazlar patlayici olabiliyor ve atmosfere karistiginda da ozon tabakasina çok ciddi zararlar verebiliyor.
Evciler Kimya mühendislerinden Ozan Kayahan, bir buzdolabinin içerisinde bulanan zararli gaz oraninin, yaklasik bin adet deodorant sisesine esdeger oldugunu söylüyor.
Diger kategoriler söyle; TV ve monitörler, bilisim telekomünikasyon ve tüketici ekipmanlari, aydinlatma ekipmanlari, küçük ev aletleri.
Elektronik atiklarin önemli bir kismini cep telefonlari olusturuyor. Kayitli cep telefonlarinin sayisi ülke nüfusunu geçmis durumda. Halihazirda piyasada bulunan 90 milyon cep telefonuna her yil 10 milyon civarinda yeni cep telefonu ekleniyor. Ortalama bir telefon yenileme süresinin 18 ay oldugu düsünülecek olursa bu sayi daha da artacak. Ne var ki bu telefonlarin henüz yüzde 3'ü için bile geri dönüsüm söz konusu degil. Kullanilmayan cep telefonlarinin yaridan fazlasi evlerde bekletiliyor ya da çocuklara oyuncak olarak veriliyor. Yüzde 15'i ikinci el olarak satilirken yüzde 25'i ihtiyaç sahiplerine iletiliyor, yüzde 6'si ise kayip-çalinti olarak kayitlara geçiyor.
Elektronik atiklarla ilgili vatandaslar da farkli görüsler belirtiyor.
H. Zühre Kilinç: Beyaz esyalarimin bir kisminda degisiklik yaptim. Bir kismi bozulmustu bir kismini da enerji tasarrufu amaciyla degistirdim. Bozulmayan fakat çagin gerisinde kalan esyalarimi da ögrenci arkadaslarimiz var onlara verdim.
Anil Cömert: Eski elektronik esyalari ne yapiyorsun diye soruyorsan evin bir kösesinde duruyor. Pek bir sey yapmiyoruz. Nostalji gibi bakiyoruz simdilik.
Emre Özorhan: Teknoloji benim için çok sey ifade ediyor. Hayatimin her alaninda cep telefonu kullaniyorum. Cep telefonu sürekli elimden düsmüyor. Yenisini iki ay önce aldim eskiyle degistirdim. Çünkü bir üst versiyonu çikmisti.
Inci Özorhan: Bozulan esyalarimi belediyelerin getirmis oldugu bir takim posetlere koyarak atik olarak degerlendirmek üzere yolluyoruz fakat her zamanda mümkün olmuyor. Normal çöpe de gittigi oluyor bunlarin.
Gülçin Balci: Teknoloji benim için hayatimi kolaylastiran her türlü elektronik alet, cihaz diyebilirim. Hayatimin zaten her asamasinda kullaniyorum. Su anki çagda bizim için en degerli sey zaman. Zamanimizi çok iyi degerlendirmemizi sagliyor. Teknoloji olmasaydi çok ilkel olurduk tüm yasanti bitmis olurdu.
Kaynak: CIHAN