Türkiye’nin lezzet haritasinda, pek çok ilin sahip çiktigi çok sayida yiyecek de bulunuyor. Paylasilamayan yiyeceklerin basinda çig köfte ve künefe geliyor. Dogu ve Güneydogu Anadolu’ya özgü olup bütün Türkiye’nin tanidigi bir yiyecek olan “çig köfte”ye; Urfa, Adiyaman, Batman, Mardin ve Osmaniye, “künefe”ye ise Hatay ve Elazig sahip çikiyor.
“Manti” da pek çok ilin mutfaginda yer almakla birlikte en ünlüsü Kayseri mantisi olarak görülüyor. Kirklareli’nin “sulu kaçamak" ve “kuru kaçamak"i, Isparta’nin “kuyrugu sulu"su ve “derdimi alan"i, ilginç isimli yiyecekler arasinda yer aliyor.
Konu hakkinda bir degerlendirme yapan Ankara Patent Bürosu Genel Müdürü Kaan Dericioglu, cografi isaret (mensei adi veya mahreç isareti) tescili için bir zorunluluk olmadigini söyledi. Dericioglu, “Yapilan islem yalniz bu adla baskalarinin haksiz yere ürün isaretlemelerini önlemek amaçlidir. Belirtilen yörede üretim yapmayanlar bu isareti kullanamaz. Örnegin Türkiye’de üretildigi zaman Türk Kahvesi, Türk Baklavasi, Türk Lokumu birer cografi isaret ya da mense adi olarak isaretlenebilir ve pazarlanabilir. Bu isaretleyis biçimi; Yunan Baklavasi, Yunan Kahvesi, Güney Kibris Lokumu olarak baska ülkelerdeki uygulamalara engel olamaz. Rumlarin ya da Yunanlilar; Türk Lokumu, Türk baklavasi, Türk Çig Köftesi demedigi sürece sorun yoktur. Bu ürünleri dünyada kimse tanimaz ve herkes Türk ürünü olarak bilir" dedi.
Mevcut lezzetlerden Adana Kebabi, Gaziantep Baklavasi ve toplam 157 sinin tescil altinda oldugunu ifade eden Dericioglu, cografi isaretler konusunda özellikle yerel STK’lari göreve çagirdi.
EN ZENGIN MUTFAK GAZIANTEP'TE
Çesit açisindan Türkiye’nin en zengin mutfagina sahip il ise Gaziantep olarak belirlendi. Gaziantep mutfagi tam 291 çesit yemek, tatli ve içecekten olusuyor. Malhitali (mercimekli) köfte, yogurtlu ufak köfte, yagli köfte, iç katmasi (kisir), tene katmasi, haveydi köftesi, omaç, sini köftesi, süzek yapmasi, cagirtlak kebabi, ayva kebabi, elma kebabi, lebeniye, öz çorbasi, mas çorbasi, sirinli çorba, beyran, topaç, Köse Sefer kabagi dolmasi, loglazli as, çigdem asi, eksili daraklik tavasi, beyran, siveydiz, acur oturtmasi, kakirdak böregi, loglaz piyazi, yarpuz piyazi, at elmasi tursusu, çelem tursusu Gaziantep’in ünlü yemeklerinden bazilari olarak siralaniyor.
Ikinci sirada Elazig geliyor. Elazig mutfagi tam 154 çesit yemek, tatli ve içecekten olusuyor. Fasulye çorbasi, lobik çorbasi, anamasi, kelecos, taraklik, kindik köfte, küncülü köfte, muhaserli köfte, iskene, sapan dolmasi, kibe dolmasi, çaypalasi, pirpirim borani, tavsan üfelemesi, kirmanli pilav, simit pilav, nohut ekmegi, fodula, zarafat, patila, heside, dolanger, hürriyet kadayifi, orcik, pilit ve gah, Elazig’in ünlü yemekleri arasinda yer aliyor.
93 çesit yiyecekle Ankara da zengin bir mutfaga sahip iller arasinda. Baskent’in ünü il sinirlari disina tasan Ankara Tavasi’nin disinda alabörtme, calla, bici, iliskik, sizgiç, siyel, pitpit pilavi, tohma, altüst böregi, entekke böregi, hamman, papaç, yalki, carciran, köremez, tamtak tiridi, öllügün körü, birtlak, bezdirme, gizleme, kartalaç ve saçkiran gibi ilginç yöresel yemekleri de bulunuyor.
Bölgeler arasinda Iç Anadolu, 455 çesit yiyecek ve içecek çesidiyle ilk sirada yer aliyor. Bu bölgeyi 425 çesit ile Dogu Anadolu, 398 çesit ile Güneydogu Anadolu ve 397 çesit ile Karadeniz Bölgesi izliyor. Akdeniz ve Marmara Bölgesi 184 çesit, Ege Bölgesi 162 çesit yiyecek ve içecege sahip.
Hazirlanan lezzet haritasina göre illerin seçilmis bazi yiyecekleri söyle:
"Adana: Adana kebabi, salgam suyu, süllüm.
Adiyaman: Basalla, yapistirma, hitap.
Afyonkarahisar: Sakala çarpan çorba, zürbiye, sirtsirta.
Agri: Abdigör köftesi, gösteberg et, selekeli (saç kavurma).
Aksaray: Soganlama, bamya çorbasi, çigleme.
Amasya: Kesme ibik çorbasi, unutma beni, eli bögründe.
Ankara: Calla, bici, öllügün körü, saçkiran.
Antalya: Arap kadayifi, karpuz kabugu reçeli, bergamut reçeli.
Ardahan: Evelik asi, pisi, kuymak (mihlama).
Artvin: Hinkal, çergebaz, gendima.
Aydin: Kulak çorbasi, pelvize tatlisi, pasa böregi.
Balikesir: Saçakli manti, mafis tatlisi, börülce eksilemesi.
Bartin: Pumpum çorbasi, yumurtali isbut, kabak burmasi.
Batman: Bumbar, Sam börek, perde pilavi.
Bayburt: Tatli çorba, galaços, eksi lahana.
Bilecik: Keklik kebabi, piruhi, samsi.
Bingöl: Dut pekmezi.
Bitlis: Büryan kebabi, sekalok, çorti köftesi.
Bolu: Kedi batmaz, kaldirik dolmasi, kasik sapi.
Burdur: Testi kebabi, kabak helvasi, Burdur muhallebisi.
Bursa: Eksili bas çorbasi, etli gavata, Inegöl köftesi.
Çanakkale: Tumbi, lakerda, erik macunu.
Çankiri: Yaren güveci, mikla, tutmaç.
Çorum: Leblebi, cizlak, çullama.
Denizli: Çaput asi, alaçora, siyirma.
Diyarbakir: Karpuz, cartlak kebabi, patlican meftunesi.
Düzce: Çerkez tavugu, sil böregi, lepsi.
Edirne: Mamzama, hardaliye, satir kebabi.
Elazig: Anamasi, tavsan üfelemesi, hürriyet kadayifi.
Erzincan: Tulum peyniri, tava leblebisi.
Erzurum: Cag kebabi, den çorbasi, çasir.
Eskisehir: Çig börek, abista, harsil.
Gaziantep: Alinazik kebabi, Antep fistigi, Köse Sefer kabagi dolmasi.
Giresun: Hamsi böregi, çaliçilegi çorbasi, karalahana diblesi.
Gümüshane: Köme, lemis, hasil.
Hakkari: Gulul çorbasi, kepaye, kiflik.
Hatay: Kaytaz böregi, tas kadayif, kus gözü.
Igdir: Bozbas yemegi, helise, perzana.
Isparta: Sakala sarkan, kabine, kuyrugu sulu.
Istanbul: Kanlica yogurdu, Sultanahmet köftesi, beyinli Beykoz kebabi.
Izmir: Izmir köftesi, papaz yahnisi, radika salatasi.
Kahramanmaras: Dövme dondurma, pitpit lapasi, çullama.
Karabük: Göbü, katlaç, malak.
Karaman: Batirik, bidik, paraköfte.
Kars: Kasar, gravyer, tandirda kaz çekmesi.
Kastamonu: Köle hamuru, cirik tatlisi, delioglan sarigi.
Kayseri: Pastirma, sucuk, manti.
Kirikkale: Kömbe, külleme, sarigi burma.
Kirklareli: Sulu kaçamak, kuru kaçamak, bildircin kagit kebabi.
Kirsehir: Keykef, temal.
Kilis: Cennet çamuru, firik pilavi, mazlum.
Kocaeli: Kandira yogurdu, pismaniye, otur Fatma tatlisi.
Konya: Dügün yemegi, etli ekmek.
Kütahya: Namaz dolmasi, tosunum, Çene çarpan çorbasi.
Malatya: Kayisi, anali-kizli, kursun geçmez köftesi.
Manisa: Mesir macunu, Kula güveç kapamasi, sekerli pide.
Mardin: Ceviz sucugu, ikbebet (içli köfte), semberuk.
Mersin: Cezerye, tantuni, kerebici.
Mugla: Dutmeç, çopur, ot eksilemesi.
Mus: Mus köftesi, çorti asi.
Nevsehir: Agpakla, divil, sizgit.
Nigde: Mangir çorbasi, üzüm boranasi, unlu sögürme.
Ordu: Melocan (diken ucu) kavurmasi, misir yaglasi, hosgiran kavurmasi.
Osmaniye: Tirsik (pancar), yer fistigi, toggar.
Rize: Anzer bali, hamsi çigirtasi, eniste lokumu.
Sakarya: Pekmez, yogurt.
Samsun: Samsun pidesi, tursu kavurmasi, kocakari gerdani.
Siirt: Zivzik nari, Pervari bali, perde pilavi.
Sinop: Sinop kestanesi, nokul, mamalika.
Sivas: Sivas kebabi, peskutan çorbasi, pezik tursusu.
Sanliurfa: Isot, sillik tatlisi, Urfa kebabi.
Sirnak: Kutlik, serbidev, hekehesandi.
Tekirdag: Tekirdag köftesi.
Tokat: Tokat kebabi, bacakli çorba.
Trabzon: Vakfikebir ekmegi, Akçaabat köftesi.
Tunceli: Savak tulum peyniri, Pülümür bali, zerefet.
Usak: Alacatene, hashas sürtmesi, cigerli bulgur.
Van: Otlu peynir, inci kefali, ilitme.
Yalova: Pavli, luhu suskey çirbuli, lalanga.
Yozgat: Testi kebabi, arabasi.
Zonguldak: Çaycuma yogurdu, Osmanli çilegi, beyaz baklava".
Kaynak: IHA
