DÜNDEN BU GÜNE IRAN

Ilkçag’da Iran’da atesin kutsal sayildigi Med ve Pers Imparatorluklari kurulmus, Ortaçag’a girildiginde de Iran’da Perslerin devami olarak degerlendirilen Sasani Imparatorlugu yönetimde bulunmustur.

Sasaniler, Bizans ile yaptiklari savaslarda çok yiprandilar, ekonomileri çöküntüye girdi.

Sasaniler, hükümdarlari III. Yezdcerd zamaninda Hz. Ömer yönetimindeki Müslümanlarla yaptiklari savasi kaybettiler ve tarihten silindiler.

III. Yezdcerd savas sonrasinda Iran’in kuzey kesimlerine çekildi, kizi Sehribanu ise Müslümanlara esir oldu ve Hz. Ali’nin oglu Hüseyin ile evlendi ve Zeynel Abidin adini alan bir çocuklari dünyaya geldi.

Iran’da yasayan Acem veya Fars adini alan toplumun Siffin Savasindan sonra Müslümanlar arasinda görülen Ali taraftarlari için söylenilen ve Müslümanlikta bir yorum olan Sii olmalari bu gelismelere baglanilir.

Oguzlar, Iran’da Selçuklu Devletini kurdular, ancak fethedenin fethedilmesi olayini yasadilar; yani Oguzlar, kiliçla fethettikleri Iran’i; Iran’in kültürüyle fethedildiler.

Oguzlar, Iran’dan daha Bati’ya yani Anadolu’ya yöneldiler ve aradiklari yeni vatani Anadolu olarak seçtiler ve Anadolu’ya yerlestiler.

Abbasiler Dönemi’nde olusan Tevaif-i Mülük adini alan ve merkezden kopuk devletlerden Saffariler ile Büveyhogullari Iran’da kurulmuslardir.

Mogol isgaline ugrayan Iran’da Mogollar Ilhanlilar Devletini kurmuslar; Ilhanlilar’dan sonra Timur Iran’i isgal etmis; Timur’dan sonra da Iran’da Karakoyunlular ve Akkoyunlular devletleri kurulmustur.

Nihayet, Iran’da önceleri Sünni olan daha sonra da Sii anlayisini savunan Safevi tarikati taraftarlari, Sah Ismail tarafindan Safevi Devletini kurdular.

Safeviler, Orta Asya’daki Türkler ile Anadolu’daki Türklerin birlesmesini engelleyen bir unsur oldular ve Osmanlilarla yillarca savaslar yaptilar; nihayet bu savaslar, 1639 yilinda yapilan Kastr-i Sirin Antlasmasi ile ufak tefek sürtüsmeler disinda son buldu.

II. Dünya Savasi sirasinda Almanlar, Afrika’nin kuzeyinden Azeri ve Iran petrollerini ele geçirmis iseler de bunda basarili olamadilar.

Pehleviler Döneminde, Basbakan Musattik, Iran petrollerini millilestirdi, ancak bu durum uzun sürmedi.

1979 yilinda görülen Islam Devrimi ile Pehleviler Dönemi kapandi.

1980 yilinda baslayan Irak Savasi sekiz yil sürmüs ve bu savas Irak ve Iran’i yipratmistir.

Ne var ki, Iran bütün olumsuzluklara karsin Nükleer denemeler yapmis; bu durum Bati’da oldukça endiseler yaratmistir. Bati, bu gelismeler karsisinda Iran’a ambargo uygulamalarinda bulunmustur.

Iran, Lübnan’da ki Hizbullah’i desteklemis ve bu Hizbullah, Israil’i Güney Lübnan’da yenmistir.

Iran, komsumuz Suriye’de ortaya çikan Iç Savas’ta Suriye Hükümeti’nin yaninda yer almis ve görünen o dur ki, Esed’in yönetimde kalmasini saglamistir.

Günümüzde Iran, Yemen Iç Savasi’nda Sii’leri desteklemektedir.

Sonuçta Iran; Irak, Suriye, Lübnan, Bahreyn vb. ülkelerde siyasi agirligini hissettirmektedir.

Iran’in Ortadogu’daki agirligi karsisinda 5+1 Ülkeleri, Iran’in nükleer çalismalari ile ilgili yaptiklari müzakerelerde olumlu sonuçlara ulasilmis ve Iran üzerinde uygulanmakta olan ambargolar hafifletilmeye baslanilacagi beklenilmektedir.

Görünen o ki; ABD, Ortadogu’daki ISID tehlikesine karsi Iran’la birlikte hareket edecegini yansitmaya baslamistir.

Son gelismeler, Iran’in Ortadogu’da önemli bir siyasal aktör oldugunu ortaya koymustur. 

YORUM EKLE

banner284