Arpaçbahsis kasabasi merkezli olmak üzere Erdemli sinirlari içindeki Avgadi, Güzeloluk ve Sorgun yaylalarinda yasayan Boynuinceli Yörükleri’nin konustugu Türkçenin incelendigi çalismada Oguz boylarindan Beg-Dili boyuna mensup olan Boynuinceli Yörüklerinden 13’ü bayan, 10’u erkek olmak üzere toplamda 23 kaynak kisiyle görüsüldü.
Arastirmada öncelikle “Yörük” sözcügünün hangi çagrisimlari temsil ettigi, Boynuinceli Yörükleri’nin kim olduklari ve çalisma sahasi olan Arpaçbahsis kasabasina nasil geldiklerine dair bilgiler verildi. Kaynak kisilerden derlenen metinlerin ses özelliklerinin de incelendigi arastirmada metinlerin dil bilgisi kurallari ayrintili biçimde mercek altina alinirken, derlenen 23 metin ve bu metinlerden yola çikilarak hazirlanan sözlüge de yer verildi.
“Boynuinceli agzi, birçok arkaik (eskicil) unsuru barindiriyor”
Agiz arastirmalarinin bir dilin tarihî devrelerine isik tuttugunu belirten proje danismani Yrd. Doç. Dr. Idris Nebi Uysal, Türkçenin eski dönemlerinde kullanilan bazi gramer sekilleri ve sözcüklerin çalisma sahasindaki Boynuinceli Yörüklerinde tespit edildigini söyleyerek bu yapilarin yok olmadan kayit altina alinmasinin önemine dikkat çekti. Uysal, benzer çalismalarin bugün ülkemizin bazi yerlerinde daginik hâlde yasayan Boynuinceliler için de yapilmasi gerektiginin altini çizdi.
Yrd. Doç. Dr. Uysal, arastirma sonucunda ortaya çikacak sonuçlarin genelde agiz arastirmalarina, özelde ise Türkiye Türkçesi agizlari haritasina ve sözlügüne katki saglayacagini ifade ederek ayrica etnik yapi-agiz iliskisini anlayabilmek için dogrudan veriler saglamanin da hedeflendigini belirtti.
“Bu alanda yapilan ilk ve tek arastirma”
Göçer yasamin toplumumuzda binlerce yildir sürdürülen ve içerisinde pek çok kültürel degeri barindiran sosyo-kültürel bir olgu olduguna deginen Yrd. Doç. Dr. Idris Nebi Uysal, ülkemizde yalnizca bir etnik grubu ele alan agiz çalismasinin pek yapilmadigini belirterek “Simdiye kadar Boynuinceli Yörükleri’ne dair bir agiz çalismasinin olmayisi, arastirmanin önemini bir kat daha arttirmaktadir.” dedi.
Proje arastirmacisi Halil Ibrahim Özden ise arastirma ile bir Yörük asireti olan ve geçmis dönemlerdeki iskân politikalariyla farkli bölgelere göç etmek zorunda birakilarak Arpaçbahsis kasabasina yerlesen Boynuinceli Yörükleri’nin agiz (dil) özelliklerinin incelemeye alindigini söyledi.
Özden, “Arastirmamizda Boynuinceli Yörükleri’nin televizyon, radyo, internet ve telefon gibi kitle iletisim araçlarinin artmasiyla kaybolmaya baslayan agiz özelliklerini tespit etmeye çalistik. Anadolu’da Yörüklerce sürdürülen göçer yasam biçiminin folklorik bir deger olarak yozlastirilmadan korunup gelecek kusaklara aktarilacak sekilde kayit altina alinmasi son derece önemlidir.” diye konustu.
Boynuinceli Agzindaki Bazi Sözcük ve Deyimler
Arastirmada tespit edilen, Boynuinceli Yörüklerinin kullandigi kelimelerden bazilari sunlar:
Aya ucuñ göl ossun bas ucuñ buñar osun: “Ayak ucun göl olsun, bas ucun pinar olsun.” Bir iyi dilek, hayir dua sözü.
Bekmezi goyu: Sirti güçlü, arkasi saglam (kisi).
Cicca: Keçilerin sagimindan sonra oglaklara emzirilme zamanlarinin geldigini belirten bir seslenme sözü.
Civlatmak: Dövülen bugdayi sert kabugundan ayirmak.
Çavmak: Hirsla ve hizli nefes alip vermek.
Çekisgen: Çok dirdir eden, kavgaya meyilli, huysuz kisi.
Deirmen undü vardi etti: “Degirmen ögündü vardi gitti”. Ömrün hizla geçip gittigini anlatan bir deyim.
Dolaz: Yufka ekmegin tereyagi ile pisirilmesi sonucu yapilan bir tür yemek.
Elbiz: Seytan.
Ertelik: Sahur için hazirlanan yemek, sahur.
Es yenge: Ayni erkekle evli iki kadindan her biri.
Gayit: Kayit, kislik yiyecek veya esya.
Geldi gesdi, gondu gösdü: “Geldi geçti, kondu göçtü.” Ömrün hizla geçip gittigini anlatan
bir söz.
Girçilmak: Ezilmek, parçalanmak.
Gunlaci avrat: Hamile veya dogumu yaklasmis kadin.
Hacana: Erkege veya kiza es bulan kadin, çöpçatan.
Öveç deke: Sürüyü yöneten, lider konumundaki iki yasini asmis teke.
saygili gis: Ilkbaharda çok sert geçen 3-5 günlük kisa verilen isim.
Taydas: Akran, arkadas.
Yastik yoldasi: Evli eslerden her biri.
Yüzüñ guyusu: Arkaya bakmadan, bir daha dönmeyecek sekilde (gitmek).