Prof. Dr. Halit Çalis, ilim kavraminin Islam kültüründe ilahi ve beseri bilginin yani sira bilim için de kullanilan kapsamli bir terim oldugunu belirterek terimin sözlük anlamlari hakkinda bilgi verdi. Kavramin ‘bilmek’ anlaminda ‘bilgi’ ve ‘bilim’in karsiliginda kullanildigini söyleyen Prof. Dr. Halit Çalis, ayni zamanda bilgisizligin (cehl) karsiti olarak da tanimlandigini ifade etti.
Prof. Dr. Çalis, irfân, ma’rifet, fikh, tefakkuh, hibre, suûr, itkan gibi kelimelerin de sözlük anlami bakimindan ‘bilmek’ manasina geldigini hatirlatarak, “Bu kelimeler tarihi süreçte teknik bir içerik kazandiklarindan, gerek bilgi alanlari gerekse bilgide kesinlik dereceleri açisindan farkli baglamlarda kullanilmaktadir.” dedi.
Ilim-Fen Kavramlari ve Anlam Çerçeveleri
Ilim kelimesinin ilimler tarihi boyunca belli bir alana ait sistemli bilgi birikimini ifade etmek için kullanildigini belirten Prof. Dr. Halit Çalis, fen teriminin ise Islam’in klasik çaginda herhangi bir ilmi disiplini veya bir ilme ait alt disiplinlerin her birini karsiladigini söyleyerek, “Modern dönemde fen, din ilimlerini kapsayacak sekilde de kullanilmis, ancak çok defa din ilimleri için ilim, modern bilim için fen kelimesi tercih edilmistir.” seklinde konustu.
“Kur’ân-i Kerim’in 750 yerinde ilim kökünden türeyen kelimeler var”
Prof. Dr. Halit Çalis, Kur’ân-i Kerim’de ilim kökünden türeyen kelimelerin yaklasik 750 yerde geçtigini vurgulayarak konusmasini söyle sürdürdü: “Kur’ân-i Kerim’de ilim kavrami daha ziyade ‘ilahi bilgi’ veya ‘vahiy’ anlaminda kullanilmakta, ayrica gerek insanin vahyedilmis ilahi hakikate dair ilmi, gerekse bilme melekesiyle ilgili kazandigi dünyevi ilmi ifade etmek üzere çesitli ayetlerde yer almaktadir. Kur’an’da dogrudan dogruya insanin zihni melekeleri sayesinde elde ettigi bilme, anlama, farkina varma, hatirlama gibi faaliyetleri için de ilim kökünden fiiller yer almaktadir.”
“Ilim üstün degerdir; ancak basari sadece ilme indirgenmemelidir”
Ilmin bizatihi bir deger oldugunu belirten Prof. Dr. Çalis, bunun kiside benlik duygusunun harekete geçmesine ve her basariyi kendisinden bilmeye sebep olabilecegine dikkat çekerek sözlerini söyle sürdürdü: “Evrende olup biten her sey Allah’in ilminin geregi olarak gerçeklesir. Insan bir nimete ulastiginda ya da bir basari elde ettiginde, ‘bu bana bir ilimden dolayi verildi’ diyerek yaratilisa yön veren ilahi kararlari yok saymamalidir. Ayrica her ilim sahibinin üzerinde daha fazla bilgiye sahip baska bir âlimin bulundugunu aklindan çikarmamalidir”.
Ilim ameli gerektirir
Sunumunda ilim-amel iliskisine de deginen Prof. Dr. Çalis, bu konuda sunlari söyledi: “Ilim hayata yön vermeli, inanç, ahlak, sosyal hayat bakimindan insanliga katkida bulunmalidir. Peygamber Efendimiz faydasiz ilimden Allah’a siginmistir. Önemli olan bilginin, verimli bir toprak gibi hem bilgiyi edinene hem de bütün insanliga faydali sonuçlar dogurmasidir.”
Ilimler tasnifinin temel amaci üstünlük belirlemek degildir
Prof. Dr. Halit Çalis son olarak, Islam âlimlerinin çesitli dönemlerde ilimleri tasnife tabi tutarken ilimlerin alan ve sinirlarini birbirinden ayirmak, bu alanlar arasindaki iliskileri belirlemek, farkli ilimlere ait birikimleri sistematik sekilde degerlendirmek ve egitim sisteminin temel müfredatini olusturmak gibi esaslari göz önünde bulundurduklarini söyledi.
Seminer, katilimcilarin sorularinin cevaplandirilmasi ve konuyla ilgili karsilikli fikir alisverisinin ardindan sona erdi.