Piri Reis’in hazirladigi ve Misir seferi sirasinda Yavuz Sultan Selim’e sundugu dünyaca ünlü harita aylik tarih ve kültür dergisi Yedikita’nin Subat sayisinda genis yer buldu.
Piri Reis Haritasi’nin 500. yil dönümü ve 2013’ün UNESCO tarafindan "Piri Reis Yili" ilan edilmesi dolayisiyla, Istanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yeniçag Tarihi Ögretim Üyesi Prof. Dr. Mahmut Ak tarafindan derlenerek, Yedikita Dergisi’nde yayinlanan makale, Piri Reis’in haritasiyla ilgili dikkati çekici bilgiler içeriyor. Piri Reis’in 1513’te Gelibolu’da hazirladigi harita, Topkapi Sarayi Müzesi, Revan Kitapligi, Numara 1633’e kayitli olarak muhafaza ediliyor.
Deve derisi üzerine çizip Yavuz Sultan Selim’e sundu
Deve derisi üzerine 9 renk ile resmedilmis ve üst kismi koparilmis olan haritada üçü küçük, ikisi büyük 5 rüzgar gülü bulunuyor. Piri Reis çizdigi haritasinda pek çok yenilikler ortaya koydugunu, Hind ve Çin Denizlerinin simdiye kadar Anadolu’da kimsede bulunmayan yeni haritalarini çikardigini ve bunu Misir’da Yavuz Sultan Selim’e sundugunu belirtiyor.
Prof. Dr. Ak, Piri Reis’in haritasinin mevcut kisminda, Atlas Okyanusu’nun iki yakasini ihtiva edecek sekilde, Bati Afrika kiyilari, Asor, Kanarya ve Yesilburun takimadalari, Atlas Okyanusu, Güney Amerika ile Orta Amerika’nin bilinen kisimlari, Florida ve Antiller’in yer aldigini anlatiyor. Prof. Dr. Ak, Piri Reis’in, haritada sekillerin yani sira, çizilen yerlerin özelliklerini, ne zaman kim tarafindan kesfedildigini ve kimlerden faydalandigini ekledigini hatirlatiyor. Prof. Dr. Ak’in verdigi bilgiye göre Piri Reis, çalismasinda Kristof Kolomb’un haritasini kullanmis, onun 3. seferine katilmis ve daha sonra Kemal Reis’e esir düsmüs olan bir yardimcisinin anlattiklarindan yararlanmis. Piri Reis’in haritasinin en önemli özelligi, çesitli ölçeklerdeki haritalari tek ölçege indirerek, birbirlerinin eksik taraflarini digerleriyle tamamlamis olmasi. Harita, günümüze kadar ulasmayan Kristof Kolomb’un kesiflerine dair en eski eser olmasi bakimindan deger kazaniyor.
"Çagimizda bu haritanin bir benzeri kimsede yoktur"
Prof. Dr. Mahmut Ak, haritanin essiz olusunu su satirlarla anlatiyor:
"Piri Reis, 1528’de Gelibolu’da bir harita daha çizer ki, bu da Topkapi Sarayi Kütüphanesi Hazine Kitapligi Numara 1824’te kayitlidir. Ceylan derisi üzerine ve 8 renkle çizilen ikinci harita birincisinden daha itinalidir. Piri Reis bu muhtesem dünya haritasini nasil yaptigini anlattigi satirlara "Iste bu harti misalinde harti asir içinde kimesnede yoktur. Bu fakirin elinde telif olup simdi bünyad oldu" diye baslar. (Çagimizda bu haritanin bir benzeri kimsede yoktur. Bu harita benim elimde sekillendi ve gün yüzüne çikti.)Bu harita Kuzey Amerika’nin, asli günümüze ulasan ilk ilmi haritasi olma özelligini tasiyor."
Kitab-i Bahriye’nin de yazari
Piri Reis’in çizdigi haritalarin yani sira, bir Akdeniz seyahatnamesi konumunda olan Kitab-i Bahriyesi’ni de zikretmek gerektigini kaydeden Prof. Dr. Ak, sunlari belirtiyor:
"Genel anlamda bir Akdeniz seyahatnamesi olan Kitab-i Bahriye, bütün Akdeniz için bir rehber olmasi yaninda, özellikle henüz fethedilmemis yerler hakkinda Osmanli idarecilerini bilgilendiriyor. Piri Reis’in en kalici hizmeti süphesiz Osmanli’nin Akdeniz’deki hakimiyetini kalici kilacak mahiyette olan, bütün limanlari ve buralardaki ikmal noktalarini tanitan Kitab-i Bahriye’yi yazmis olmasidir."
Prof. Dr. Ak, Piri Reis’in çizdigi haritalar ve katildigi seferlerde gördügü yerler hakkinda verdigi bilgilerle, Akdeniz’deki Türk varliginin pekismesi, Kizildeniz’in Portekiz tecavüzlerinden korunmasi ve Osmanli nüfuzunun Hint sularina tasinmasinda büyük hizmetleri oldugunu ifade ediyor. Ak, haritacilik ve cografya alaninda ünlenen Piri Reis’in çizdigi haritalarin, Osmanli devlet ve ilim adamlarinin dünyadaki yenilikleri takiplerine taniklik ettigini dile getiriyor.
Posta