HÜKÜMET SİSTEMLERİ

Yeni Türkiye Döneminden önce; gerek İslamiyet öncesi, gerekse İslamiyet dönemlerindeki devletlerde, egemenlik kaynağının tanrı olduğu ve hükümdarlık görevinin tanrı tarafından verildiğine inanılırdı. Bu nedenle, hükümdarlara karşı kayıtsız şartsız itaat edilir ve buyrukları tam olarak yerine getirilirdi.

Yeni Türkiye Döneminde, TBMM’nin açılışıyla birlikte: egemenlik kayıtsız şartsız milletindir, denilerek, egemenlik kaynağının tanrı yerine halk olduğu belirtilmiştir.

İslamiyet’ten önce kurulan Türk devletlerinde devlet ve memleket işleri yılda iki kez hakan başkanlığında hanların ve boy beylerinin katışımıyla toplanan kurultaylarda görüşülüp karara bağlanırdı. Kurultaylara hakanın eşi olan hatunlar da katılırlardı. Ayrıca hakanlara birinci derecede yardımcı olan vezirler de vardı.

İslamiyet’ten sonra kurulan Türk devletlerinde, devlet ve memleket işleri, kurultay yerine İslam Devletini yönetimi altında tutan Abbasiler döneminde uygulanmaya başlanılan divan örgütü, Selçuklular döneminden itibaren bir devlet kurumu olarak, uygulanmaya başlandı. Divanın yanı sıra hükümdarın en yakın yardımcısı olan vezirler de vardı.

Osmanlılar döneminde divan Orhan Bey zamanında kurulmuş olup, 1835 yılında II. Mahmut tarafından kaldırıldı.

Divan örgütünün kaldırılmasından sonra; sadrazam, başvekil adını aldı. Daha önce sadrazam ve şeyhülislamın elimde toplanan yönetim, çeşitli bakanlıklara(nazırlıklara) verildi. Memurluklar; içişleri ve dışişleri olarak bölümlere ayrıldı.

Yeni Türkiye Döneminde: TBMM’nin açılmasından sonra, 02.05.1920 yılında bir hükümet kuruldu. Bu kurulan hükümete Meclis Hükümeti denilirdi.

Meclis Hükümeti, önceleri Meclis ve Hükümet Başkanı’nın bakan olmalarını önerdiği kişiler, milletvekilleri tarafından teker teker oylanarak seçiliyordu. Daha sonraları bakan olacak kişiler, Meclis tarafından önerilen kişilerden seçilerek, bakanlık görevini yerine getiriyorlardı.

Meclis Hükümetleri Döneminde bakanlar, sadece meclis üyeleri arasından seçilir, Meclis dışından bakan seçimi yapılmazdı.

Meclis Hükümetleri dönemi, Cumhuriyetin ilanı ile son buldu. Meclis Hükümetleri yerine bu kez, Kabine Sistemine, yani parlamenter sistem olarak da değerlendirilen Başbakanlık Sistemine geçilmiş oldu.

Parlamenter Sistemde, Cumhurbaşkanı teamül gereği en fazla oy alan partinin başkanını hükümet kurması için başbakan olarak atar; başbakan da hükümet

üyelerini atayarak, cumhurbaşkanının onayına sunar, onaylanan bakanlar kurulu görevine başlar. Başbakan bakanları meclis içinde seçtiği gibi dışardan da seçer.

16 Nisan 2017 yılında, anayasa değişikliği için yapılan halk oylamasından sonra bu kez, Başbakanlık Hükümeti Sistemi yerine, Cumhurbaşkanlığı Hükümeti Sistemi geldi.

Bu sistemde, başbakanlık makamı yoktur. Bakanlar, Cumhurbaşkanları tarafından dışardan atanırlar. Bakan olarak görev yapacaklar milletvekili olamazlar, milletvekili olanlar, milletvekilliği görevlerinden ayrılmak zorundadırlar.

2019 yılında yapılacak olan Genel ve Başkanlık Seçimleri sonuçları, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin devamlı olup olmayacağını belirleyecektir…

YORUM EKLE

banner284